kutubhona

Ўзи ҳали эга бўлмаган ва тўлиқ эга бўлмаган нарсани сотиш ҳаромдир. Бу тўғрида қатор ҳадислар келган. Бу ҳадислар умумий мазмунда келган бўлиб, эга бўлинмаган ва тўлиқ эга бўлинмаган барча нарсанинг савдосини ўз ичига олади. Пайғамбаримиз с.а.в. дедилар:

«لاَ تَبِعْ مَا لَيْسَ عِنْدَكَ»
«Ўзингда йўқ нарсани сотма». Аҳмад ривояти. Аттоб ибн Усайдга бундай дедилар:

«اِنْهَهُمْ عَنْ بَيْعِ مَا لَمْ يَقْبِضُوهُ»
«… уларни ҳали ўзлари қабз қилишмаган нарсани сотишдан қайтар». Лекин бу умумий далиллар салам савдосига тегишли эмас, ундан бошқасига хосдир. Зеро салам савдосини шариат наҳийдан мустасно қилди ва унга ижозат берди. Набий с.а.в. бундай дедилар:

«مَنْ أَسْلَفَ فِي شَيْءٍ فَفِي كَيْلٍ مَعْلُومٍ وَوَزْنٍ مَعْلُومٍ إِلَى أَجَلٍ مَعْلُومٍ»

«Ким бир нарсани салаф савдо қилса, маълум ўлчов, маълум вазн билан маълум муддатга салаф қилсин». Бухорий ривояти. Салам ва салаф сўзларининг маъноси бир. Салам – зиммадаги маълум муддатгача васф қилинган эваз (мол) қийматини олдиндан нақд беришдир. Уни «салаф» ҳам дейилади. Бундай савдо «муайян муддатдан кейин қабз қилиб оладиган товар пулини олдиндан бериш» деган маънони билдиради. Салам байнинг бир тури бўлиб, бай битими нима билан тузилса салам ҳам шу нарса билан тузилади. Уни салам ҳам, салаф ҳам дейилади. Унда ҳам байда эътиборга олинадиган шартлар эътиборга олинади.

Одамлар салам ва салаф муомаласини юритишган. Чунки улар шунга эҳтиёж сезишган. Айниқса деҳқонлар ва савдогарлар шунга эҳтиёж сезганлар. Масалан экин ва мева етиштирадиган кишилар ўзларининг ва экин-тикиннинг харажатлари учун, меҳнат қилиш учун маблағга муҳтож бўлишган. Гоҳида зарур маблағни тополмай, етиштирадиган ҳосилларини ҳали униб чиқмай туриб нақд пулга сотадиган бўлганлар, бу пулни битим мажлисининг ўзида олишган. Харидорга товарни белгиланган муддат келган пайтда топшириш шарти билан шундай қилишган. Савдогарлар эса гоҳида ўзларида бўлмаган молни ўзлари тайин қиладиган

Салам савдоси